Rusya-Ukrayna çatışmalarının ortasında, Zaporizhzhia Nükleer Santrali’nin yangın riski ve olası sonuçları inceleniyor. Bu kritik tesisin güvenliği, bölgedeki istikrar için büyük önem taşıyor.
Rusya ile Ukrayna içinde süregelen çatışmaların ortasında, nükleer yıkım riski hala gündemde. Pazar günü, Avrupa’nın en büyük nükleer enerji santrali olan Ukrayna’nın güneyindeki Zaporizhzhia Nükleer Santrali, arazisinde meydana gelen yangın sebebiyle ciddi endişelere yol açtı. Her iki taraf da yüksek ışınım seviyelerine dair herhangi bir emare olmadığını bildirse de, durumun ciddiyeti göz ardı edilemez.
Zaporizhzhia’daki tesisin güvenliğini denetleyen Internasyonal Atom Enerjisi Kurumu (UAEK), birkaç patlamanın arkasından santralin şimal kısmından yoğun ve koyu duman yükseldiğini deklare etti. UAEK Başkanı Rafael Grossi, “Bu pervasız saldırılar santraldeki nükleer güvenliği tehlikeye atmakta ve nükleer kaza riskini artırmaktadır. Bu saldırılar derhal durdurulmalı” şeklinde bir izahat yapmış oldu. Grossi, hasar tespiti için acil değerlendirme yapılması çağrısında bulunmuş oldu.
Rus devlet haber ajansları TASS ve RIA, yangının gece yarısından derhal ilkin denetim altına alındığını bildirdi. RIA, Rosatom’a atıfta bulunarak, soğutma kulelerinden birinde çıkan yangının bir insansız hava aracı saldırısı sonucu meydana geldiğini iddia etti; sadece bu iddialara dair herhangi bir kanıt sunmadı. Ukrayna’nın nükleer enerji şirketi Energoatom, yangının bir soğutma kulesinde ve öteki ekipmanlarda hasara yol açtığını belirtirken, yangının Rusya’nın dikkatsizliği yada kasıtlı kundaklamasından kaynaklanmış olabileceğini öne sürdü. Ek olarak, Energoatom, Rusya’nın santralin soğutma kulelerini askeri teçhizat ve patlayıcı araç-gereç depolamak için kullanıyor olabileceğine de dikkat çekti. Sadece, Rusya şeklinde Energoatom da somut bir kanıt sunmadı.
Pazartesi itibarıyla yangının kati sebebi hala belirsiz. Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy, yangın için Rusya’yı suçlarken, Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zakharova ise bu iddialara karşı çıktı. Altı nükleer reaktöre haiz olan Zaporizhzhia tesisi şu anda soğuk kapatma durumunda. Sadece tesis, nükleer malzemesini soğuk tutmak ve ihtimaller içinde felaketleri önlemek amacıyla harici enerji kaynaklarına bağımlıdır. Devam eden çatışmalar, santralin güvenliğini eleştiri bir kaygı haline getirmiştir.
Santralde, her biri 235U (LEU) yakıtlı ve 950 MWe güç üreten altı tane VVER-1000 basınçlı hafifçe su nükleer reaktörü (PWR) bulunmaktadır. Bu reaktörler toplamda 5.700 MW elektrik gücü üretebilmektedir. Zaporizhzhia, 2020 senesinde ülkenin nükleer enerjiden elde edilmiş elektriğinin ortalama yarısını ve Ukrayna’da üretilen toplam elektriğin beşte birinden fazlasını karşılamaktadır. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin derhal arkasından, Rus güçleri hem nükleer hem de termik santralleri ele geçirerek bu santralin kontrolünü Rosatom’a devretmişti. O tarihten bu yana, Zaporizhzhia Nükleer Santrali enerji üretiminde etkinlik göstermemektedir.
